Klimaatverandering

Laten we meteen met de deur in huis vallen: klimaatverandering bestaat. Sterker nog: klimaatverandering heeft altijd bestaan. Net als dat het weer niet constant is, is het klimaat dat ook niet. Archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat Nederland ooit subtropisch of tropisch geweest moet zijn en dat Nederland tijdens tenminste twee ijstijden gedeeltelijk met ijs bedekt was. Zo zijn de heuvelruggen in het centrale en oostelijke deel van Nederland ontstaan. Feit is dat het klimaat golfbewegingen laat zien. Je ziet dat in extremen voor langere periodes, maar ook in minder extreme mate binnen kortere periodes. Het is niet voor niets dat klimaatstatistieken zoals die bijvoorbeeld op klimaatinfo.nl weergegeven worden gebaseerd zijn op de meest recente periode van dertig jaar. Je ziet dat ieder decennium afwijkende cijfers laat zien. Soms zie je daar duidelijke trends in naar voren komen. Zo is het vrijwel wereldwijd zo dat de afgelopen jaren de temperaturen gemiddeld stijgen. Wat ook duidelijk naar voren komt is dat de temperatuurstijging zoals die sinds het begin van deze eeuw waargenomen wordt, afwijkt van de normale trends. De Aarde lijkt sneller op te warmen dan voorheen, wat kettingreacties teweeg brengt die de klimaatveranderingen lijkt te accelereren.

Niet altijd zichtbaar

Klimaatverandering is niet altijd zichtbaar in de statistieken of het effect wordt afgezwakt. Dat komt omdat die gebaseerd worden op langjarige gemiddeldes. Pieken en dalen kunnen als het ware geabsorbeerd worden door de massa. Zo kan een piek in maximumtemperaturen gecompenseerd worden met een dal in minimumtemperaturen, zodat de gemiddelde etmaaltemperatuur in een bepaalde maand amper afwijkt van normaal. Hetzelfde geldt voor een extreem warme juni maand. Die zal het langjarig gemiddelde voor de maand juni niet zomaar omhoog halen. Daarvoor zijn er meerdere warme junimaanden nodig. Omdat er over een periode van drie volle decennia gemeten wordt, kan het soms jaren duren voordat een klimaatverandering zich laat zien in de statistieken.

Sommige effecten van klimaatveranderingen kunnen zich op andere wijze verborgen houden. Zo zie je over vrijwel heel de wereld dat er vaker sprake is van extreme regenval. Dit zie je ook in Nederland terug. Het aantal keren dat er lokaal binnen korte tijd veel regen valt neemt toe. Aan de andere kant zie je ook geregeld abnormale periodes van droogte. Omdat beide fenomenen zich manifesteren worden de neerslagstatistieken amper aangetast. Wat je wel ziet is dat individuele maanden vaker sterk afwijken van 'normaal'.

Invloed van de mens

Omdat de klimaatveranderingen waar we nu mee te maken hebben heftiger zijn dan normaal, wordt er vaak gesproken en geschreven over de invloed van de mens op de wijze en snelheid waarmee het klimaat verandert. Zelfs de meest geleerde wetenschappers vinden het enorm lastig om vast te stellen in welke mate de mensheid bijdraagt aan de vele veranderingen in het weer zoals dat steeds vaker te zien is. Dat heeft meerdere oorzaken. Zo is het enorm lastig om een onderscheid te maken in wat een natuurlijke verandering is en wat niet. Je kunt niet zomaar eventjes de klimaatgegevens uit elkaar trekken en vervolgens zonder enige twijfel oorzaak en gevolg aan elkaar koppelen. Er is vrijwel altijd sprake van een opeenstapeling van factoren en van neveneffecten.

Dat de mensheid invloed heeft op zijn leefomgeving is een vaststaand feit. Ontbossing op grote schaal zorgt ervoor dat regenwater niet vastgehouden wordt, maar versneld richting zeeën, meren en rivieren stroomt. Uitstoot van broeikasgassen verstoort de atmosfeer, die als natuurlijk filter werkt tegen zonnestralen. En zo zijn er tal van voorbeelden te noemen van hoe de mens invloed uitoefent op het milieu en daardoor indirect op het klimaat.

Ontkenning van klimaatverandering

Hoe meer de media het hebben over klimaatverandering, des te harder de weerstand toeneemt van de groep mensen die gelooft dat het fenomeen klimaatverandering niet bestaat. De vraag is in hoeverre deze mensen gelijk hebben. Zelfs onder wetenschappers groeit de scepsis ten aanzien van de rol van de mens bij klimaatverandering. Het ontkennen van de continue veranderingen die meetbaar en zichtbaar zijn binnen het klimaat gaat te ver. Het stellen van vraagtekens over de hoeveelheid invloed de mens daarop heeft is wel gerechtvaardigd. Want vergeet niet dat het onderwerp klimaatverandering financieel aantrekkelijk is. Overheden strooien met milieubelastingen en hebben daardoor een verdienmodel gevonden dat gebaat is bij massahysterie rondom milieu en klimaatverandering. Bedrijven die producten ontwikkelen die milieuvriendelijk zijn of direct bij zouden kunnen dragen aan het afremmen van de klimaatverandering zijn gebaat bij zoveel publiciteit als mogelijk is rondom het veranderende klimaat. Angst en begeerte zijn immers de belangrijkste drijfveren om te consumeren. En wie wil zijn leefomgeving naar de verdoemenis zien gaan?

Politieke partijen en groeperingen gebruiken klimaatverandering als belangrijk wapen om hun standpunten te verdedigen. Overconsumptie en kapitalisme zijn volgens hen de belangrijkste oorzaken van de menselijke invloed op het klimaat. Hoe harder 'links' klimaatverandering inzet als wapen, des te harder het tegengeluid wordt dat vooral uit de rechts georiënteerde groep mensen komt.

Feiten

Bij de introductie schreven we het al: klimaatverandering is een feit. Dat manifesteert zich op enorm veel manieren. Soms zijn het onomstootbare feiten, soms is er sprake van aannames waarvoor onvoldoende wetenschappelijk draagvlak is. We zetten er een aantal op een rijtje:

• De ijskappen smelten. Zowel op de Noordpool als op de Zuidpool smelt het ijs sneller dan voorheen.
• Gletsjers verdwijnen. Het aantal gletsjers dat door smelting verdwenen is, is de afgelopen jaren enorm toegenomen.
• De zeespiegel stijgt. Dat doet het al duizenden jaren. Sinds eind negentiende eeuw is de zeespiegel met ongeveer 20 centimeter gestegen.
• De snelheid waarmee weerrecords gebroken wordt, neemt toe. Extreem weer manifesteert zich op steeds meer plekken in toenemende mate.