Het klimaat van Antarctica

Het continent Antarctica beslaat een groot gebied rondom de Zuidpool, het uiterst zuidelijke punt van de aarde. Tot Antarctica behoren het Antarctisch vasteland, de eilanden op het continentaal plat, de Zuidelijke Orkneyeilanden, de Zuidelijke Shetlandeilanden, Zuid-Georgia en de Zuidelijke Sandwicheilanden, Bouveteiland en Heard en McDonaldeilanden. Op klimaatinfo.nl beperken we de klimaatinformatie binnen het onderwerp Antarctica tot het vasteland van Antarctica. Heel Antarctica heeft een ijsklimaat. Dit wordt binnen de klimaatclassificatie van Köppen aangeduid met de lettercode EF. Bij deze klimaatsoort is er sprake van een gemiddelde etmaaltemperatuur die gedurende alle maanden onder de 0 graden Celsius (het vriespunt) ligt. De koudste maand moet kouder zijn dan gemiddeld -3 graden Celsius, een waarde die gedurende de koudste maanden op Antarctica probleemloos gehaald wordt. In veel opzichten heeft Antarctica een klimaat dat uniek is in zijn soort. Zo worden hier de laagste temperaturen op aarde gemeten en is er sprake van een extreem droog gebied rondom de Zuidpool. Een typisch verschijnsel op Antarctica is de katabatische wind die vanaf de hoger gelegen gebieden waait. De wind ontstaat door warmte die in de winter en vooral tijdens de nacht onttrokken wordt aan de ijslagen op de hoger gelegen plekken. Vervolgens waait de koele lucht in neerwaartse richting, waarbij de weg van de minste weerstand gevolgd wordt. Naarmate de wind afdaalt, neemt hij in kracht toe. Daarbij kunnen richting de kustgebieden windsnelheden bereikt worden van meer dan driehonderd kilometer per uur! Als de katabatische wind de kust bereikt, draait deze zo dat de wind met de klok mee gaat waaien.

Neerslag

Regenen doet het zelden op Antarctica. Alleen in de warmste maanden kan er in de kustgebieden van het continent neerslag vallen in de vorm van regen. Verder landinwaarts is regen technisch gezien onmogelijk, omdat de luchttemperatuur daar gedurende het hele jaar nooit boven het vriespunt uitkomt. Neerslag valt daarom in het binnenland van Antarctica altijd in de vorm van winterse neerslag zoals sneeuw. Langs de kustgebieden is er vrijwel altijd sprake van sneeuw of ijsregen. Door de stromingen op en rondom Antarctica lukt het neerslaggebieden zelden om Antarctica diep binnen te dringen. De hoeveelheden neerslag nemen dan ook sterk af naarmate je dichter bij de Zuidpool komt. De hoeveelheden neerslag rondom de Zuidpool zelf zijn te verwaarlozen. Langs de kust kan de jaarlijkse neerslagsom oplopen naar enkele honderden tot lokaal zelfs meer dan duizend millimeter. Het gaat dan om de hoeveelheid water die over zou blijven als je de gevallen sneeuw zou laten smelten.

Kou

Het zal niemand verbazen dat het op Antarctica erg koud kan zijn. Toch zijn er wel degelijk grote verschillen waar te nemen. Het zeewater rondom Antarctica zorgt voor opwarming van de kustgebieden. In het hart van Antarctica zijn er juist afkoelende factoren, zoals de geringe hoeveelheid zon (vanaf 21 maart tot 23 september is het continu donker), de ligging boven de zeespiegel (gemiddeld ruim twee kilometer boven zeeniveau) en de weerkaatsing van zonnestralen door de immens dikke ijslaag. Dit zorgt voor een gemiddelde etmaaltemperatuur in het centrale deel van Antarctica van min vijftig tot min zestig graden Celsius. Lokaal kan het nog een stuk kouder worden. In 1983 daalde het kwik op het Vostokstation tot maar liefst -89,2ºC, een wereldwijd kouderecord. De wind chill zorgt er overigens voor dat het op Antarctica vrijwel altijd kouder aanvoelt dan het is. De harde, ijskoude wind zorgt voor gevoelstemperaturen die soms wel vijftien tot twintig graden lager liggen dan de daadwerkelijke temperatuur.